“Η τέχνη του Θεάτρου ως εργαλείο στη Διαχείριση Σταδιοδρομίας”, 6ο Συνέδριο της Επιστημονικής Ένωσης Εκπαιδευτών Ενηλίκων

6ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ,

ΜΕ ΘΕΜΑ:

«ΚΑΛΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ»

Αθήνα, 23 – 25 Ιουνίου 2017

Σύνοψη

Οι σύγχρονες μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικο-οικονομικές συνθήκες επιβάλλουν ανάλογη ευελιξία και προσαρμογή της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας και πέρασμα από τη φάση «Testing» (=Ανάδειξη Δεξιοτήτων) στη φάση «Tasting» (Εμπλοκή, Απόκτηση Εμπειριών, Εκμάθηση Δεξιοτήτων). Με δεδομένο ότι ο έφηβος χρησιμοποιεί την εκδραμάτιση ως κύριο μηχανισμό άμυνας στην προσπάθειά του να εκφράσει τον έντονο συναισθηματικό του κόσμο και να έρθει σε επαφή με το περιβάλλον του (acting out ως μια φυσιολογική διαδικασία) αξιοποιούμε σε αυτό το εργαστήρι διαδραστικές τεχνικές Ψυχοδράματος, ενσάρκωσης ρόλων και Δραματοθεραπείας ώστε ο Συμβουλευόμενος εν μέσω δράσης σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον να:

• Διευκολύνει τη δημιουργικότητά του, τη φαντασία, τον αναστοχασμό και την αναθεώρηση υφιστάμενων ρόλων, την ερμηνεία συμπεριφορών, τη μάθηση και την αυτεπίγνωση από την ευκαιρία εφαρμογής άλλων εναλλακτικών αντίδρασης, την ανάπτυξη και τελικά την αλλαγή
• Αναπτύσσει την ικανότητα αντίληψης και αυτο-ρύθμισης (=έλεγχος των συναισθημάτων και δράση με τη λογική)
• Βελτιώνει την αυτο-αποτελεσματικότητά του στο σχεδιασμό σταδιοδρομίας

Ταυτότητα

Μορφή Παρουσίασης: Βιωματικό Εργαστήρι

Τίτλος Εργαστηρίου: «Η τέχνη του Θεάτρου ως εργαλείο στη Διαχείριση Σταδιοδρομίας»

Θεματική Ενότητα:

i. «Ανάπτυξη Κριτικής Σκέψης και Δημιουργικότητας στη διαχείριση ζητημάτων καθημερινής εκπαιδευτικής πράξης»

ii. «Ανάπτυξη Κριτικής Σκέψης και Δημιουργικότητας στην αξιοποίηση της τέχνης στην εκπαίδευση» θεωρώντας ότι οι νέοι/νέες στο πλαίσιο του μαθήματος του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού εκπαιδεύονται στο να διερευνούν τις πτυχές του εαυτού τους, στο ν’ αναπτύσσουν τη δεξιότητα κριτικής ανάγνωσης της πληροφορίας, καθώς και της ικανότητάς τους στη λήψη αποφάσεων.

Θεωρητική προσέγγιση στην οποία βασίζεται: Θεωρία του Moreno, Διαδραστικές τεχνικές (Δραματοθεραπεία και Ψυχόδραμα)

Μεθοδολογία και θεωρητικό πλαίσιο

1 Η υπόθεση

Οι σύγχρονες μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικο-οικονομικές συνθήκες επιβάλλουν ανάλογη ευελιξία και προσαρμογή της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας και πέρασμα από τη φάση «Testing» (= Ανάδειξη Δεξιοτήτων) στη φάση «Tasting» (Εμπλοκή, Απόκτηση Εμπειριών, Εκμάθηση Δεξιοτήτων). Στο πλαίσιο αυτό, ο Συμβουλευόμενος πλέον καλείται να βγει από τη φαντασία και την υπόθεση και να περάσει στη ΔΡΑΣΗ.

2 Τα Δεδομένα

• Η εφηβεία είναι η αναπτυξιακή φάση όπου το παιδί γίνεται ενήλικας με βασική ανησυχία τη διαμόρφωση της επαγγελματικής του ταυτότητας,
• Ο έφηβος χρησιμοποιεί την εκδραμάτιση ως κύριο μηχανισμό άμυνας στην προσπάθειά του να εκφράσει τον έντονο συναισθηματικό του κόσμο και να έρθει σε επαφή με το περιβάλλον του (acting out ως μια φυσιολογική διαδικασία)
• Οι ενήλικες καθημερινά ενσαρκώνουν ποικίλους ρόλους καθώς δεσμεύονται σε μια επαγγελματική ταυτότητα που
• είτε κατέκτησαν (συγκριτικά υψηλότερα κίνητρα επιτυχίας)
• ή τους δόθηκε και
  • την αποδέχθηκαν χωρίς να διερευνήσουν εναλλακτικές,
  • ή την αρνήθηκαν, ακολουθώντας μια πορεία συνεχούς αναζήτησης αναβάλλοντας την ανάληψη ευθύνης για τη λήψη μιας εξειδικευμένης επαγγελματικής απόφασης.

3 Το εγχείρημα και τα Αποτελέσματα

Αξιοποιώντας διαδραστικές τεχνικές Ψυχοδράματος, ενσάρκωσης ρόλων και Δραματο-θεραπείας ο Συμβουλευόμενος εν μέσω δράσης σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον

• Διευκολύνει τη δημιουργικότητά του, τη φαντασία, τον αναστοχασμό και την αναθεώρηση υφιστάμενων δομών και την ερμηνεία συμπεριφορών, τη μάθηση και την αυτεπίγνωση από την ευκαιρία εφαρμογής άλλων εναλλακτικών αντίδρασης, την ανάπτυξη και τελικά την αλλαγή
• Αναπτύσσει την ικανότητα αντίληψης και αυτο-ρύθμισης (=έλεγχος των συναισθημάτων και δράση με τη λογική)
• Βελτιώνει την αυτο-αποτελεσματικότητά του στο σχεδιασμό σταδιοδρομίας
• Εξελίσσει την επαγγελματική του ανθεκτικότητα (= προσαρμογή στις αλλαγές / μεταβάσεις ακόμα κι όταν οι συνθήκες είναι αποθαρρυντικές)

4 Το θεωρητικό πλαίσιο

Βασικό πυλώνα για τη διαμόρφωση του εργαστηρίου αποτελεί η θεωρία του Moreno (Jacob Moreno 1889-1974), δημιουργού του «Ψυχοδράματος». To ψυχόδραμα έχει εξελιχθεί ως εργαλείο διδασκαλίας και εφαρμόζεται σε ποικίλα πλαίσια (θεραπευτικά, εκπαιδευτικά, εργασιακά, καλλιτεχνικά). Δεν χρησιμοποιείται μόνο ως θεραπευτική προσέγγιση και παρέμβαση αλλά και ως μέθοδος αυτογνωσίας και ενδοσκόπησης. Εν προκειμένω, το ψυχόδραμα χρησιμοποιείται ως «πρόβα για τη ζωή» αφού προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον όπου το άτομο έχει τη δυνατότητα να πειραματιστεί, να δοκιμάσει και να εφαρμόσει τις κατευθύνσεις εκείνες που το ίδιο επιθυμεί, να «προπονηθεί» ώστε να ζει σε συμφωνία με τα συναισθήματά του, το σύστημα αξιών, τις προθέσεις του, ν’ αξιολογήσει εναλλακτικές αντιδράσεις σε καταστάσεις οι οποίες το απασχολούν ή το δυσκολεύουν. Σταδιακά αυτή η διαδικασία θα συμβάλλει στο ν’ αναπτύξει ένα νέο ρεπερτόριο δεξιοτήτων με το οποίο θα διευρύνει την προσωπικότητά του.

Παράλληλα λαμβάνοντας υπόψη ότι, ομοίως, η τεχνική της «Δραματοθεραπείας» ως στόχο έχει τη διευκόλυνση της επικοινωνίας, την ανάπτυξη νέων τρόπων σκέψης, τη διερεύνηση επιλογών και εξερεύνηση τρόπων επίλυσης, την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, τη μεταλλαγή μη βοηθητικών εμπειριών και την κατανόηση θεμάτων διακρίσεων (φύλο, θρησκεία, φυλή), όλη η δομή του εργαστηρίου διαχέεται από την εν λόγω προσέγγιση.

Συνδυαστικά με τα ανωτέρω, αξιοποιείται και η «προβολική τεχνική». Σύμφωνα με αυτή όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να περιγράψει ή να δημιουργήσει ένα ουδέτερο ερέθισμα καθρεφτίζει ασυνείδητες ή/και συνειδητές πλευρές του εσωτερικού του κόσμου (Μέλλον, 1998).

5 Το χρονικό / στάδια του βιωματικού εργαστηρίου

Η Συμβουλευτική Διαχείρισης Σταδιοδρομίας είτε αυτή απευθύνεται σε νέους που αναζητούν την επαγ/κή τους ταυτότητα (επαγ/κός προσανατολισμός) ή σε ενήλικες που επαναπροσδιορίζονται επαγγελματικά, συνδυάζοντας τεχνικές από τις ανωτέρω μεθόδους δομείται κυρίως σύμφωνα με τα πέντε στάδια της «Δραματοθεραπείας». Αυτά είναι: i. Θεατρικό παιχνίδι, ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης, ανάληψη ρόλων, ii. Διαμόρφωση σκηνικού πλαισίου, iii. Ενσάρκωση ρόλων, iv. Κορύφωση, v. Ολοκλήρωση της δραματικής τελετουργίας. Έτσι, αφενός επιτυγχάνεται πρόοδος και εξέλιξη της αυτό-συνειδητότητας του συμβουλευόμενου αφετέρου αυτή παρακολουθείται, απορροφάται και αποκωδικοποιείται από τους συμμετέχοντες αποτελεσματικότερα.

Στο πλαίσιο αυτό, το προτεινόμενο βιωματικό εργαστήρι εκτυλίσσεται ως εξής:

1. Ζέσταμα, Γνωριμία, ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης με τον Σύμβουλο και τα λοιπά μέλη της ομάδας (10’)
2. «Η δική μου Ιστορία», «Οι δύο εαυτοί, Αυτός που βλέπω εγώ και Αυτός που βλέπουν οι άλλοι», «Η ιστορία του δικού μου Ήρωα» έμφαση δίνεται στην αφήγηση (20’)
3. «Αντίληψη της ιεραρχίας», ένα σύντομο παιχνίδι σε εικονικό περιβάλλον εργασίας (10’)
4. «Προχώρησε μπροστά κι ας κάνεις λάθη», οι εναλλακτικές επιλογές (20’)
5. Συζήτηση, Αναστοχασμός Συναισθημάτων, τι θα έκανες διαφορετικά; (10’)

• Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν ν’ αναγνωρίσετε τα θετικά σας στοιχεία (πώς και πόσο αποτελεσματικά πουλάτε στον εαυτό σας;)
•  Πόσο συνειδητά αναλαμβάνετε ρόλους ευθύνης, διοικείτε ομάδα, αποδέχεστε εντολές από τρίτους, κλπ;
• Αξίες και πρότυπα, πως ένοιωσα στο ρόλο…; Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;

«Ταξίδι στο Μέλλον», παρουσίαση βιώσιμου πλάνου δράση, η προσοχή στρέφεται στους ρόλους που παρουσιάζονται (20’)

Βιβλιογραφία

Γαρυφαλάκη, Ε. (2013), Πολλαπλή Νοημοσύνη, Αθήνα, Εκδ. Διόπτρα,

Λέτσιος, Κ. (2001): To ψυχόδραμα. Η επιστήμη της ομάδας στην ψυχοθεραπευτική προοπτική. Αθήνα, Ελλ. Γράμματα.

Μπακιρτζής, Κ. (2003): Δυναμική της Αλληλεπίδρασης στην Επικοινωνία (Η) Κριτική παρουσίαση της συμβολής των Kurt Lewin, Jacob Moreno και Carl Rogers, Εκδόσεις: Gutenberg

Clayton G. Max (2012): Η θεωρία των ρόλων στο ψυχόδραμα- εγχειρίδιο για την ψυχοδραματική εκπαίδευση. Επιμέλεια- εισαγωγή: Κωνσταντίνος Λέτσιος. Αθήνα, Καλλίγραφος

Emunah R. (1994), Acting for Real: Drama Therapy Process, Technique and Performance, Psychology Press

Landy, R. (2001), Προσωπικότητα και Προσωπείο, Ρόλοι στη Ζωή και Ρόλοι στο Θέατρο, Αθήνα, Ελλ. Γράμματα

McFarlane, P. (2005), Dramatherapy, Developing emotional stability, David Fulton Publishers

Steinfort, T. (2005), Drama Therapy is a Valuable Asset in Career Aspiration Setting: A Multiple-Angle Investigation, Research Paper in the Department of Art Education and the Creative Arts Therapies presented in Fulfilment of the Requirements for the Degree of Master of Arts Concordia University, Montreal, Quebec, Canada

Young R., Borgen W. (1990), Methodological Approaches to the study of Career, Greenwood Publishing Group